Dieper verbonden met mijn muziek
Onder Syrische vluchtelingen huist opvallend veel muzikaal talent. Khaled Alhafez is zo'n uitzonderlijke muzikant die me telkens kippenvel bezorgt.
Khaleds stem zindert met een zeldzame diepte door de eetzaal van de Sint-Baafsabdij in Gent. Het is zaterdagavond 18 juni, samen met De Centrale organiseren de Buren van de Abdij hun jaarlijkse midzomernachtconcert. Dit jaar wordt een muzikale blik op Syrië geworpen. Het Wajdensemble, waarvoor Khaled Alhafez zowel de zang als de percussie verzorgt, bijt de spits af van een troostvolle avond.
Het Wajdensemble met zanger en percussionist Khaled Alhafez in het midden.
De diepte die van Khaleds stem uitgaat, heeft al even diepgaande wortels, ontdek ik wanneer ik Khaled een bezoekje breng in Sint-Niklaas. Hij woont er samen met zijn vrouw en zijn twee zoontjes. Muziek is een vaste waarde in zijn familie. Vooral zijn oom, die zelf muzikant was, voedde de kinderen spontaan als muzikanten op. Hij bracht opnames mee en vroeg Khaled om deze aandachtig te beluisteren. Zo werd die oom zijn mentor in muziek. Nog meer doorgedreven muziekonderricht kreeg Khaled aan het muziekinstituut in Aleppo, waar hij ook privélessen zou volgen.
Zijn muziek zou hem uiteindelijk tot in Bahrein, Turkije en Jordanië brengen, maar als hoofdberoep was Khaled kleermaker. Hij ontwierp kleding in zijn eigen atelier.
Khaleds blik licht op als hij spreekt over de soefibijeenkomsten in de 800 jaar oude Al Hilaliyamoskee in Aleppo. Wekelijks nam hij er samen met oud-speler (oud is een snaarinstrument) Tarek Alsayed Yahya deel aan traditionele gezangen eigen aan deze moskee en uniek in Syrië. Meestal zongen ze sacrale muziek of soefimuziek, maar soms ook liefdesgedichten over wijn bijvoorbeeld. Soefisme is een mystieke stroming binnen de islam, die sterk gericht is op interreligieuze harmonie.
In de video hieronder staat Khaled aan de linkerhand van de koorleider.
Bescheiden maar gepassioneerd vertelt Khaled over de soefirituelen en de bijzondere sfeer tijdens de rites. De gezangen drukken de oprechte relatie tussen de mens en de geliefde uit. De geliefde kan God zijn of een persoon.
Soefistische gezangen gaan om spirituele verbondenheid en de manier waarop die uitgedrukt wordt.
Oorlog, streep door de liefde
En dan breekt de oorlog uit. Khaled moet noodgedwongen de privélessen stopzetten omdat zijn leraar zich geïsoleerd weet in zijn regio. De soefibijeenkomsten en rituelen blijven doorgaan totdat het zware geschut ook Aleppo treft. In 2012 wordt Khaled gevraagd om les te geven aan het Hoger Instituut voor Muziek in Damascus, waar op het hoogste niveau onderwezen wordt. Khaled neemt de uitnodiging dankbaar aan. Hij zal er traditionele Arabische zang en soefizang doceren, en een bijzonder vak over de articulatie van woorden en letters in de Koran.
Een jaar later echter moet Khaled zijn job en alles wat hij opbouwde in Syrië achterwege laten, om naar Europa, naar België te vluchten en zijn gezin in veiligheid te brengen. Veiligheid staat boven alles. In België vond Khaled enkele muzikanten terug, onder wie Tarek Alsayed Yahya en Tammam Ramadan, met wie hij in Syrië de groep Ramel vormde.
Ramel wordt Wajd, ter ere van de alomvattende liefde
Hoewel de taalbarrière hun intrede in de Europese muziekwereld niet gemakkelijk maakte, bracht een Syrische bevriende muzikant, die al 20 jaar in Frankrijk woont, hen in contact met enkele mensen binnen de muziekscène in België.
Na enkele geslaagde concerten vond de groep, die zich nu Wajd noemt, beetje bij beetje zijn weg in Europa. Wajd betekent zoveel als alomvattende liefde. Het ensemble brengt klassieke Arabische muziek in een modern arrangement. De muziek wordt hier goed ontvangen.
Het publiek in Europa is erg open-minded en ontvankelijk voor andere muziekstijlen en kunsten, veel meer dan het Arabische publiek zelf, zegt Khaled zichtbaar erkentelijk. Uiteindelijk heeft de oorlog me dieper verbonden met mijn muziek, vertrouwt Khaled me nog toe. Muziek is mijn passie en omdat het me grotendeels ontnomen werd tijdens de oorlog, voel ik nu nog meer toewijding. Repeteren was moeilijk tot gevaarlijk. Er waren amper nog concerten en de 800 jaar oude moskee in Aleppo werd geheel vernietigd. Maar juist daardoor, door dit verlies, voelt Khaled nog meer het verlangen om nooit zijn muziek op te geven.
Zo ziet de soefistische moskee er sinds 2013 uit. © RR
De droom van Khaled
Khaled koestert een bijzondere droom. Hij wil de muzikale erfenis verbonden aan de soefitraditie waar hij deel van uitmaakt, opnemen en documenteren. Aan de hand van oude opnames van zijn meester konden al 200 liederen worden voorzien van toonladders, ritmepatronen en gedichten. Maar dat is nog maar 30% van het hele erfgoed. Het gaat traag omdat er veel kosten aan verbonden zijn, maar met de hulp van een organisatie in Engeland probeert hij dit werk verder te zetten.
Khaled hoopt zo het culturele erfgoed van het Syrische soefisme mee te bewaren voor de toekomst.
(Eerder verschenen op Kerknet.be op 27/06/2016: https://www.kerknet.be/kerknet-redactie/artikel/dieper-verbonden-met-mijn-muziek-ondanks-oorlog)
